Mevlana Düsüncesinde Tanri

Bu calismada, sufi sair ve düsünür Mevlana‟nin Tanri anlayisi incelenmistir. Calisma alani olarak Tanri konusunun secimi, konunun dini düsünce acisindan öneminden ileri gelmektedir. Nicin Mevlana sorusuna gelince, birkac neden öne cikar. Kültürümüzdeki önemli yerine karsin, Mevlana‟nin düsünce sistemi hakkindaki calismalarin yetersizligi onun, tasavvuf düsünceyi sahsinda örnekleyecek nitelikte bir düsünür olmasi bu özelligiyle baglantili olarak, onun özelinde, kelam ve tasavvuf tanri anlayislarinin karsilastirilmak istenmesi. Ilgilenilen konunun temel meseleleri olmasi nedeniyle calismayi, Tanri‟nin varliginin ispati ve sifatlari bölümleriyle sinirladim. Ilk bölümde, önce Islam düsüncesinde, sonra Mevlana‟da Tanri‟nin varliginin ispatina yer verdim. Bu bölümü, Mevlana‟nin kullanimini esas alarak dini tecrübe delili, hudus delili, gaye ve nizam delili, imkan delili alt basliklarina ayirdim. Ikinci bölüme, ilahi sifatlar meselesinin tarihcesi ile basladim, ardindan Mevlana‟da ilahi sifatlari isledim. Sifatlari, gec dönemde olusan Nefsi Sifat, Selb Sifatlar, Subuti Sifatlar, Fiili Sifatlar ve Haberi Sifatlar basliklariyla bes grupta inceledim. Ayrica, nedensellik, kötülük problemi, vahdet-i vücud, Allah‟in tikelleri bilip-bilmemesi, insan özgürlügü gibi icerikle ilgili bazi klasik tartismalara da yer verdim. Mevlana‟nin görüslerini incelerken tüm eserlerini kullan-dim. Mesnevi‟nin Mehmet Kanar; Dvan-i Kebir ve Mektubat‟in Abdülbaki Gölpinarli; Fihi Ma Fih‟in Cemal Aydin ve Mecalis-i Seba‟nin Hicabi Kirlangic tarafindan yapilan cevirilerini tercih ettim. Mesnevi alintilarina, kullanilan ceviride yer verilmeyen beyit numaralarini ekledim. Düsünürün görüslerini dogru yansitabilmek ve anlasilir-ligi artirmak icin eserlerinden cok sayida dogrudan alinti yaptim. Kitap hacmini gereksiz artirmamak icin metin icindeki beyitleri kücük imla uyarlamalariyla düz yazi seklinde gösterdim. Ayni nedenle, dipnotlarda Mevlana‟dan yapilan atiflari eserlerinin ismiyle baslattim ve tüm kaynaklarin ayrintili künyesine sadece kaynakcada yer verdim. Yer, sahis adlarinda ve kavramlarda TDV Islam Ansiklopedisi‟nin yazim tercihlerine uydum. Dipnotlarda ve kaynakcada, kücük istisnalarla birlikte, Islam Arastirmalari Merkezi‟nin yöntemini kullandim. Kitabin sadece konunun uzmanlarina hitap etmemesi icin, güncel bir dil kullanmaya ve bazi terimlere uygun Türkce karsiliklar vermeye calistim. Fakat sadelik adina anlasilmazliga yol acmamak icin klasik terminolojiden de vazgecmedim. Mevlana, 6 Rebiülevvel 60430 Eylül 1207‟de, günümüz-de Afganistan sinirlari icerisinde yer alan Belh‟te dünyayagelmistir. Asil adi Muhammed Celaleddin‟dir. Babasi, Sultanü‟l-Ulema lakapli Bahaeddin Veled‟dir ö. 6281231. Ona, babasi tarafindan Hüdavendigar, ders okutma faaliyetinden dolayi Mevlana ve Anadolu‟da yasadigi icin Rum lakaplari verilmistir.